23.09.2014
Feumar guth nan daoine a chluinntinn sa Phàrlamaid an dèidh àireamh neo-àbhaisteach de luchd-bhòtaidh na h-Alba a' bhòtadh san reifreann, a rèir an Oifigeir Riaghlaidh Tricia Marwick.
Agus i os cionn Àm Cnuasachaidh aig ciad choinneamh Pàrlamaid na h-Alba on latha-bhòtaidh Diardaoin, thuirt a’ Bh.ph. Marwick gun robh “cumhachd èisteachd” na bu riatanaiche na riamh roimhe agus gum biodh tuilleadh ath-leasachaidh sa Phàrlamaid gus gabhail-pàirt a dhaingeachadh a’ leantainn seo.
Agus i a’ gairm air BPAan, thuirt an t-Oifigear Riaghlaidh gum feum barrachd a dhèanamh a chor is gum bi na daoine an sàs ann an gnothaichean na Pàrlamaid, gu sònraichte boireannaich òga agus daoine o choimhearsnachdan bochda.
Agus ath-leasachadh pàrlamaid air a chur an gnìomh mu thràth a thaobh amannan coinneachaidh Thaigh an Ròid, thuirt an t-Oifigear Riaghlaidh gur e dòighean ùraichte air a’ mhòr-shluagh a bhith an sàs sa Phàrlamaid an ath-cheum den phrògram ath-leasachaidh aice.
Na h-òraid thuirt an t-Oifigear Riaghlaidh, Am Ball Urramach Tricia Marwick BPA:
“Chuir còrr is 3.6 millean neach ann an Alba comharra air pios pàipeir agus ann a bhith a’ dèanamh seo, rinn iad cinnteach gun deach an guth a chluinntinn.
“Tha mise air m’ fhìor-ùmhlachadh le rùn soilleir uiread a cho-Albannaich a bhith an sàs sa chùis, tòrr dhiubh airson a’ chiad uair. Dè cho tric ‘s a chuala sinn daoine ag ràdh nach robh iad a’ dol a bhodraigeadh leis a’ bhòt ri linn ‘s nach dèanadh e diofar sam bith!
“Cha b’ e sin e an turas seo. Biomaid soilleir mun ìre neo-àbhaisteach seo de dhaoine a bhith an sàs agus mu dè as ciall dha seo dhuinn uile. Is mithich dhuinn a-nis gabhail ris an rùn seo, agus a chonnsachadh, gum bithear a’ cur ar smaoin an cèill gu poilitigeach.
"Tha dùbhlain ann do luchd-poilitigs, do phàrtaidhean agus do bhuidhnean eile an Alba.
“’S e ar dleastanas a-nis ach dèanamh cinnteach gun tèid gach uile neach a chuir an rùn an cèill gun rachadh èisteachd riutha a chluinntinn anns a’ Phàrlamaid seo agus leis a’ Phàrlamaid seo.”
Seo a leanas òraid iomlan an Oifigeir Riaghlaidh:
Tha sinn a’ tilleadh don Phàrlamaid seo, agus sin ann an Alba a th’ air atharrachadh gu bràth.
B’ e bhòt Diardaoin sa chaidh air na tha an dàn don nàisean againn cur-an-cèill neo-ghnàthaichte an deamocrasaidh chatharra, leithid nach fhaca sinn riamh roimhe – 85% a bhòt a rèir bhòta chlàraichte de 97%.
Chuir còrr is 3.6 millean neach comharra air pios pàipeir agus ann a bhith a’ dèanamh seo, rinn iad cinnteach gun deach an guth a chluinntinn.
Tha Alba air sealltainn aon uair eile gu bheil sinn fo dhealas gun dèanar cinnteach gun tig ath-leasachadh bun-reachd tron phròiseas dheamocratach.
B’ annasach fhèin an iomairt reifreinn seo, agus i mar spreagadh, chan ann dìreach dhuinne ann an Alba ach do dhaoine air feadh an t-saoghail a chum sùil oirnn.
Coltach ribhse, tha mi air m’ fhìor-ùmhlachadh le rùn soilleir uiread a cho-Albannaich a bhith an-sàs sa chùis, tòrr dhiubh airson a’ chiad uair. Dè cho tric ‘s a chuala sinn daoine ag ràdh nach robh iad a’ dol a bhodraigeadh leis a’ bhòt ri linn ‘s nach dèanadh e diofar sam bith!
Cha b’ e sin e an turas seo.
Biomaid soilleir mun ìre neo-àbhaisteach seo de dhaoine a bhith an sàs agus mu dè as ciall dha seo dhuinn uile. Is mithich dhuinn a-nis gabhail ris an rùn seo, agus a bhrosnachadh, gum bithear a’ cur ar smaoin an cèill gu poilitigeach.
Tha dùbhlain ann do luchd-poilitigs, do phàrtaidhean agus do bhuidhnean eile an Alba.
Cha ghabh e bhith mar a bha. Tha daoine air èirigh on langasaid, a-mach às an taigh leotha agus a-steach do na sràidean ‘s do na coinneamhan poblach, ‘s an uair sin a-steach don ionad-bhòtaidh.
Chan eil iad a’ tilleadh.
Tha e an urra ris na pàrtaidhean poilitigeach an co-dhùnaidhean fhèin a dhèanamh a thaobh ciamar a leigeas iad le daoine òga, daoine a tha nan còmhnaidh sna coimhearsnachdan as miosa dheth againn agus boireannaich a bhith an sàs san àm ri teachd.
Gidheadh, feumaidh a’ Phàrlamaid seo – agus buidhnean eile ann an Alba – freagairt a thoirt air cùisean cuideachd agus ‘s e mo ghealladh dhuibhse agus do ar co-luchd-pobail gu bheil mi daingean gun dèan mi seo.
Nuair a thagh sibh mise mar Oifigear Riaghlaidh, rinn mi soilleir gun robh feum againn air ath-leasachadh sa Phàrlamaid seo. Thuirt mi an Iuchar 2011: “Feumaidh sinn modhan-obrach ùra a lorg san t-Seòmar seo, nar comataidhean agus anns gach uile gnìomh eile a bha sinn ris”.
Rinneadh adhartas. Chaidh ar seachdain-obrach atharrachadh, chaidh ceistean cothromach an latha a thoirt a-steach agus fad dà bhliadhna, tro ar Làithean Pàrlamaid, tha mise air a bhith a’ toirt na Pàrlamaid gu bailtean air feadh na h-Alba.
Chaidh dorsan na Pàrlamaid fhosgladh gu mòr tro Fhèill ùraichte nam Poilitigs, tro na taisbeanaidhean mar An Tapastraidh Mòr agus obair Andy Warhol. Bha leth-chiad a-mach às a’ chiad dhe na daoine a thàinig a shealltainn nan taisbeanaidhean air turas chun na Pàrlamaid airson a’ chiad uair.
Ach tha barrachd romhainn.
Tha e san amharc agamsa mu thràth co-labhairt a chumail as t-earrach do bhoireannaich òga aois-sgoile.
O chionn dà sheachdain dh’iarr mi air oifigearan na Pàrlamaid prògram a chur ri chèile gus na Làithean Pàrlamaid a leudachadh gus tadhail air na coimhearsnachdan as miosa dheth againn.
Cuideachd, feumaidh ar comataidhean cumail orra na prògraman aca fhèin a mheasadh a thaobh cuin is càite a bhios iad a’ tighinn an ceann-a-chèile agus cò a gheibh cuireadh a thighinn a bhruidhinn riutha.
Tha fhiosam gum faod mi earbsa a chur nur taic a chor is gun dèan sinn tuilleadh.
Mar luchd-poilitigs, tha ar gaisgich fhèin againn. Na daoine sin a thug brosnachadh dhuinn dol an sàs ann am poilitigs.
‘S e a spreag mise ‘s mi nam dheugaire ach an t-Seanadair Raibeart Ceanadach, bràthair a’ Chinn-suidhe John F Kennedy.
Sa bhliadhna 1966 chaidh e a dh’Afraca, aig àm ‘s a bha an sgaradh-chinnidh aig àrd-ìre ‘s Nelson Mandela sa phrìosan. Thug e òraid do dhaoine òga air an tugadh Òraid Cuartagan an Dòchais gu tric. Uair is uair bidh mi a’ tilleadh don òraid sin gus cur nam chuimhne carson a tha mi an sàs sa phoilitigs. Bu mhath leam dà earrann den òraid sin a roinn ribhse, a thàinig a-steach orm a bha gu sònraichte cothromach dhuinne – ach is òraid i na linn fhèin ‘s mar sin tha gach iomradh air “fir” a’ toirt tarraing oirnn uile.
“’S i saorsa labhairt a’ chiad eileamaid dhen t-saorsa aona-neach-sa; a’ chòir smuaintean a chur an cèill agus iad a thoirt seachad... ...os cionn nan uile, a’ chòir gus ballrachd is dìlse do phoilitigs -- don chomann-dhaoine -- a dhaingeachadh do na fir sin ris an roinn sinn ar fearann, ar dualchas agus làithean ri teachd ar cloinne;
Làmh air làimh ri saorsa labhairt tha an cumhachd gun tèid guth neach a chluinntinn -- a bhith an-sàs ann an co-dhùnaidhean riaghaltais a bheir cruth is cumadh air beatha nam fear. Gach rud as t’ fhiach ann am beatha nam fear -- teaghlach, obair, foghlam, àite-àraich cloinne agus àite-tàimh -- tha seo uile an urra ri co-dhùnaidhean riaghaltais;
... Uime sin, cha ghabh brìgh daonnachd mhic an duine a dhìon ‘s a ghleidheadh ach san t-suidheachadh far am feum an riaghaltas freagairt a thoirt – chan ann a-mhàin do luchd an t-saidhbhreis; no dhaibhsan a leanas creideamh sònraichte, dhaibhsan de chine àraid; ach don t-sluagh uile.”
Tha e nis mar dhleastanas oirnn dèanamh cinnteach gun tèid èisteachd riuthasan - a chuir an rùn an cèill an cumhachd sin a bhith aca - anns a’ Phàrlamaid seo agus leis a’ Phàrlamaid seo.
A cho-obraichibh, tha nist romhainn cothrom mòr is tòrr dhùbhlan. Cuireamaid aghaidh orra còmhla.